In mijn serie artikelen over het vijf-lagen-model (‘de holistische mens’) dat ik in mijn werk hanteer, beschrijf ik hoe ik vanuit dit model kijk naar de mens, zijn gezondheid en ziekte en zijn welbevinden. Is iemand ziek, oftewel: uit balans, dan kijk ik daar nooit alleen fysiek naar. Want de verstoring die tot die ziekte heeft geleid, kan net zo goed op een heel ander niveau liggen: gevoelsmatig, mentaal, relationeel of zelfs spiritueel.
Belangrijk daarbij is dat ik de mens natuurlijk wel blijf zien als een geheel en niet als ‘een stel lagen’. Het model is dus een vereenvoudiging en dient als hulpmiddel.
Mijn visie op mensen komt onder andere voort uit het bestuderen van uiteenlopende, met name oosterse levensfilosofieën en geneeswijzen. De holistische benadering van de mens is hier veel gebruikelijker dan bij ons in het westen. En als ik op deze wijze naar mensen kijk, dan zie ik ook mensen. Gezonde, complete mensen – misschien met hier of daar een beperking, blokkade of onverwerkte emotie – maar het blijven gewone mensen met de potentie om heel te zijn.
Bijval uit onverwachte hoek!
En nu krijg ik bijval van de westerse wetenschap. Machteld Hubers van het Louis Bolk-instituut doet onderzoek naar wat zij noemt ‘Positieve Gezondheid’[1]. Dit is een nieuwe definitie van gezondheid, die een behoorlijke tegenstelling vertoont tot de in de reguliere gezondheidszorg meer gangbare definitie van gezondheid als ‘de afwezigheid van ziekte’[2].
Hubers’ onderzoek wordt gesubsidieerd door ZonMw[3]. Zelf zegt ZonMw over haar taak: “ZonMw financiert gezondheidsonderzoek én stimuleert het gebruik van de ontwikkelde kennis – om daarmee de zorg en gezondheid te verbeteren.” En dat laatste, het daadwerkelijk gebruiken van de opgedane kennis, doet het Louis Bolk-instituut hier: er is recentelijk een project opgezet in Noord-Limburg, samen met huisartsen en zorginstellingen, om het concept van ‘positieve gezondheid’ in de praktijk te brengen en te testen.
Hubers definieert Positieve Gezondheid als “het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven”. Het concept van Positieve Gezondheid stoelt op zes pijlers, te weten:
- Lichaamsfuncties
- Mentale functies & beleving
- Spirituele dimensie
- Kwaliteit van leven
- Sociaal-maatschappelijke participatie
- Dagelijks functioneren
Dit concept is voor de reguliere westerse geneeskunde tamelijk revolutionair. Het gaat namelijk uit van veel meer aspecten van het menszijn dan lichamelijke gezondheid en psychosomatiek alleen.
De raakvlakken met mijn vijf-lagen-model liggen voor de hand:
Tabel 1: Vergelijking model Positieve gezondheid met Equilibre's vijf-lagen-model
| Equilibre's vijf-lagen-model van gezondheid | Positieve Gezondheid - Louis Bolkinstituut | Opmerkingen |
|---|---|---|
| Ziel | Spirituele dimensie | Zingeving wordt erkend als relevant voor gezondheid. |
| Relaties | Sociaal-maatschappelijke participatie | Mijn laag ‘Relaties’ gaat over de relatie van de mens tot zijn omgeving zoals familie(systeem), vrienden, sociale omgeving en maatschappelijke omgeving. Ik ga daarmee dus nog net iets verder dan alleen het aspect sociaal-maatschappelijk participatie. |
| Gedachten | Mentale functies & beleving | In het concept Positieve Gezondheid worden mijn lagen ‘Gedachten’ en ‘Emoties’ samengebracht. Hoewel ik het zelf praktischer vind om ze te scheiden, is er vanwege de grote verwevenheid en wederzijdse beïnvloeding van gedachten en emoties wel iets voor te zeggen. |
| Emoties | Mentale functies & beleving | Zie hierboven. |
| Lichaam | Lichaamsfuncties | De wijze waarop je kunt functioneren, wordt in mijn ogen vooral bepaald door de kwaliteit van de andere vijf aspecten. Hoe beter je op elke laag in balans bent en hoe beter de balans tussen de lagen onderling is, des te beter kun je functioneren. Het is in mijn visie dus niet een aspect van het menszijn. Je bent niet je gedrag. Maar het dagelijks functioneren (wat je kunt en niet (meer) kunt) is wel van invloed op je welbevinden en dus belangrijk.Ik besteed aan dit aspect dus wel degelijk aandacht, maar het is voor mij geen eigenschap van menszijn. |
Compleet mens
Het mooie van dit wetenschappelijke model van het Louis Bolk-instituut is dat dit veel beter bruikbaar is om het welbevinden van mensen vast te stellen (op een wetenschappelijke manier) en daarmee onderzoek te doen naar systemen. Niet slechts één aspect van gezondheid – namelijk je aandoening of ziekte – wordt gemeten, maar jij als mens wordt in ogenschouw genomen, goed of minder goed functionerend in je eigen leefomgeving. Dat kan een veel beter inzicht geven in wat jij als compleet mens nodig hebt en wenst om je goed, en zelfs gelukkig, te voelen. En daar keek de reguliere zorg tot nu toe niet naar.
Het blijft overigens niet bij een theoretisch model: het Louis Bolk-instituut heeft recentelijk een project opgezet in Noord-Limburg, samen met onder andere huisartsen en zorginstellingen, om dit nieuwe concept van Positieve Gezondheid in de praktijk te testen. Ik ben heel benieuwd naar de resultaten – hoewel ik, zoals je al wel hebt begrepen – eigenlijk al weet hoe positief die zullen uitvallen.
Gelukkig werk ikzelf al langer met mijn vijf-lagen-model. Ik zal de ontwikkelingen rondom Positieve Gezondheid natuurlijk blijven volgen om te zien of ik er nog iets van kan leren!
En woon je niet in de regio Noord-Limburg, dan kun je, totdat dit ook in de reguliere gezondheid gemeengoed is geworden, natuurlijk gewoon bij mij terecht als mens, met alles wat daar bij hoort!
[1] Machteld Huber van het Louis Bolkinstituut, die het onderzoek naar ‘positieve gezondheid’ heeft geïnitieerd, is op 6 april 2016 verkozen tot Meest invloedrijke persoon Publieke Gezondheid 2015.
[2] De definitie van gezondheid van de World Health Organisation uit 1948(!) luidt: “een toestand van volledig fysiek, geestelijk en sociaal welbevinden”. Deze definitie lijkt heel mooi, maar heeft toch z’n nadelen. Wanneer je een onvoldaan gevoel hebt over een bepaalde situatie die je ooit hebt meegemaakt (en waarvoor je wel of niet hulp van een coach of therapeut wilt vragen), dan ben je volgens deze definitie niet gezond. Dat gaat nogal ver. Het geeft behandelaars ook de stimulans om verregaand door te behandelen, o.a. met medicatie, want hun patiënt is immers ziek.
[3] Zorgonderzoek Nederland/Medische Wetenschappen is een organisatie die voortkomt uit de Wet op de organisatie ZorgOnderzoek Nederland.
